Theo Tiến sĩ Trần Danh Cường, Phó giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương, chứng não bé của thai nhi có thể phát hiện sau 18 tuần bằng siêu âm, còn trước đó rất khó chuẩn đoán.

Buổi tư vấn trực tuyến về phòng bệnh do virus Zika gây đầu nhỏ tổ chức trên VnExpress ngày 23/11 nhận được sự quan tâm của rất nhiều độc giả. Hàng trăm câu hỏi gửi về ban tổ chức chủ yếu tập trung vào các vấn đề: cơ chế truyền bệnh của virus Zika, cách phát hiện chứng đầu nhỏ do loại virus này, cách phòng bệnh...

Tiến sĩ Cường cho biết, đa số những trường hợp nhiễm virus Zika, triệu chứng lâm sàng rất nghèo nàn, giống như sốt xuất huyết nên, nhiều khi bệnh có thể bị bỏ qua. Thông thường virus Zika không gây bệnh lý nặng nề cho người bị nhiễm. Với thai phụ nhiễm virus Zika, virus này có thể ảnh hưởng đến thai nếu như bà mẹ bị nhiễm trong 3 tháng đầu tức là thai dưới 12 tuần. Tuy nhiên, tỷ lệ gặp rất thấp 3-12%.

Nhận định diễn biến dịch bệnh tại Việt Nam, ông Nguyễn Đức Khoa, Phó trưởng phòng Kiểm soát dịch bệnh, Cục Y tế dự phòng chia sẻ, từ đầu năm đến nay, nước ta đã ghi nhận 68 trường hợp mắc rải rác tại 7 tỉnh thành phố gồm TP HCM, Bình Dương, Long An, Bà Rịa Vũng Tàu, Đắc Lắc, Khánh Hòa và Phú Yên. 

Ngay khi có thông báo của WHO, Bộ Y tế đã tiến hành đánh giá nguy cơ dịch bệnh xâm nhập vào Việt Nam, xây dựng kế hoạch đáp ứng dịch bệnh theo các tình huống: dịch chưa xâm nhập; đã xâm nhập nhưng ghi nhận rải rác; và bùng phát. Bộ Y tế liên tục cập nhập tình hình và có thông tin khuyến cáo để người dân chủ động phòng chống, tránh gây hoang mang trong cộng đồng dân cư.

Chia sẻ về cách phòng chống bệnh, bác sĩ Ngũ Duy Nghĩa, Phó trưởng khoa Dịch tễ, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương khuyên người dân cần áp dụng các biện pháp chống muỗi đốt, chủ động diệt muỗi và bọ gậy (loăng quăng): ngủ màn, mặc quần áo dài kể cả ban ngày, dùng kem xua muỗi, hương muỗi; dùng vợt bắt muỗi, xịt hóa chất diệt muỗi; tích cực phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch; đậy kín dụng cụ chứa nước sinh hoạt, thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn, thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ; thu dọn các vật dụng, lật úp dụng cụ không chứa nước; thay nước bình hoa, bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn...

Dưới đây là tư vấn của ông Nguyễn Đức Khoa, Phó trưởng phòng Kiểm soát dịch bệnh, Cục Y tế dự phòng; ông Ngũ Duy Nghĩa, Phó trưởng khoa Dịch tễ, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương và ông Trần Danh Cường, Phó giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương (Hà Nội) với độc giả VnExpress:

- Vợ tôi có thai được 1 tháng, vậy tôi xin hỏi bôi kem chống muỗi có ảnh hưởng gì đến thai nhi không?. Vợ tôi có cần đi xét nghiệm virus zika thường xuyên không ? Và đi khám ở đâu? Đoàn Nam, 28 tuổi

- Tiến sĩ Trần Danh Cường, Phó giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương: 

Việc bôi kem chống muỗi không ảnh hưởng gì đến thai. Bạn cũng không cần phải đi xét nghiệm Zika thường xuyên mà nên đi khám thai, siêu âm thai theo đúng lịch 12, 22, 32 tuần. Bạn có thể đến khám ở các bệnh viện chuyên khoa. - Vợ tôi đang mang bầu, nếu tôi bị Zika thì khả năng lây bệnh cho vợ có cao không. Bệnh này có cơ chế truyền bệnh như thế nào thưa bác sĩ? (Quang Hoan, 45 tuổi, Bình Dương)

- Bác sĩ Ngũ Duy Nghĩa, Phó trưởng khoa Dịch tễ, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương: 

Bệnh do virus Zika có thể lây truyền qua đường tình dục. Do vậy, nếu bạn bị nhiễm loại virus này mà có sinh hoạt tình dục vợ chồng, không có biện pháp chống lây nhiễm như dùng bao cao su đúng cách thì hoàn toàn có thể truyền sang vợ. Đặc biệt, khi vợ bạn đang mang bầu, nếu nhiễm virus Zika có khả năng ảnh hưởng đến thai nhi.

- Em có thai được 7 tuần, trong thời gian vừa rồi em cảm giác người nóng hơn bình thường, xuất hiện hắt hơi nhiều, bị muỗi cắn 2-3 lần. Em đang rất lo không biết có nên đi xét nghiệm Zika không? (Phan Thị Tuyết Trinh, 27 tuổi, Phan Văn Hớn, Quận 12)

- Tiến sĩ Cường: 

Bạn có nằm trong vùng có lưu hành dịch Zika hay không. Nếu không nằm trong vùng đang lưu hành dịch Zika thì không cần thiết đi xét nghiệm. Zika truyền qua muỗi truyền sốt xuất. 

Nếu nằm trong vùng dịch lưu hành thì bạn nên đi. Vì thai 7 tuần nên bạn cần theo dõi thai cẩn thận, đi khám, siêu âm vào các thời điểm 12, 22, 32 tuần tại các cơ sở chuyên khoa. 

- Đàn ông sau khi nhiễm virus Zika thì bao lâu sau mới nên sinh con? (Cường, 34 tuổi, Đắc Lắc)

- Bác sĩ Ngũ Duy Nghĩa: 

Theo một số báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới, virus Zika có thể tồn tại trong tinh dịch lên đến 188 ngày. Như vậy, để thực sự an toàn, bạn nên có con sau 6 tháng kể từ ngày mắc bệnh. Ngoài ra, trong thời gian 6 tháng này, nếu có quan hệ tình dục không an toàn, bạn vẫn có khả năng lây bệnh cho người khác.

- Thưa ông, bệnh đầu nhỏ do Zika có thể phát hiện sớm nhất qua siêu âm vào tuần thứ bao nhiêu sau 3 tháng đầu và dựa vào những chỉ số nào, cách thức thế nào ạ? (Nguyen Thao, 27 tuổi)

- Tiến sĩ Cường: 

Hội chứng não bé của thai nhi có thể phát hiện ở quý 2- sau 18 tuần bằng siêu âm thai, gọi là siêu âm hình thái. Phương tiện là máy siêu âm 2D, 3D, 4D; bác sĩ sẽ đo bằng siêu các kích thước đầu thai nhi, kích thước quan trọng nhất là chu vi đầu và đường kính lưỡng đỉnh. Đây là 2 kích thước để đánh giá sự phát triển của đầu, qua đó phát hiện đầu nhỏ. 

Thứ 2 là siêu âm cấu trúc não- đánh giá hình ảnh siêu âm của vỏ não, qua đó có thể phát hiện bất thường cấu trúc não là nguyên nhân dẫn đến não bé. 

Thứ 3 là quan sát hình dáng của đầu bằng siêu âm, cũng có thể phát hiện được sự thay đổi hình dáng đặc trưng trong hội chứng não bé. 

Như vậy, hội chứng não bé được phát hiện bằng siêu âm, bắt đầu từ quý 2 tức là sau 18 tuần, sau đó theo dõi siêu âm 2 tuần một lần. 

- Có khi nào thai phụ nhiễm virus Zika nhưng không có biểu hiện bệnh không ạ? Trường hợp này thì nguy cơ xảy ra với bà mẹ và trẻ em là như thế nào? (Thịnh Phát, 31 tuổi, Củ Chi, Tp HCM)

- Tiến sĩ Cường: 

Đa số những trường hợp nhiễm virus Zika, triệu chứng lâm sàng rất nghèo nàn, nói chung giống như sốt xuất huyết nhiều khi bệnh có thể bị bỏ qua. Thông thường virus Zika không gây bệnh lý nặng nề cho người bị nhiễm. 

Trong trường hợp nằm trong vùng lưu hành của dịch, thì chị em nên chú ý các triệu chứng như đau mỏi cơ, sốt nhẹ, ho và khám thai, siêu âm định kỳ; cần thiết thì có thể làm xét nghiệm sàng lọc virus Zika. 

Với thai phụ nhiễm virus Zika, virus này có thể ảnh hưởng đến thai nếu như bà mẹ bị nhiễm trong 3 tháng đầu tức là thai dưới 12 tuần nhưng tỷ lệ gặp rất thấp từ 3-12%. 

Bác sĩ Ngũ Duy Nghĩa, Phó trưởng khoa Dịch tễ, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương.

 - Người từng mắc bệnh có nguy cơ tái phát không thưa bác sĩ? (Vân An, 31 tuổi, Huế)

- Bác sĩ Ngũ Duy Nghĩa: Virus Zika được phát hiện từ lâu. Tuy nhiên, các nghiên cứu về bệnh này trên thế giới còn rất hạn chế, đặc biệt là sự miễn dịch, sức đề kháng đối với bệnh, khả năng tái nhiễm virus. Dù vậy, đối với những bệnh truyền nhiễm, khi cơ thể từng mắc phải thì đều sinh ra kháng thể để bảo vệ nhưng thời gian bảo vệ tùy thuộc vào từng bệnh cụ thể. Bệnh Zika vẫn tiếp tục được các nhà khoa học trên thế giới nghiên cứu để cung cấp những thông tin, bằng chứng khoa học, có thể kiểm soát căn bệnh này.

- Bệnh virus Zika ảnh hưởng đến thai phụ, vậy thai phụ 6 tháng có bị ảnh hưởng đến thai nhi không? (Trần Thị Thúy Hằng, 29 tuổi, Lương Thế Vinh, P.Tân Thới Hòa, Tân Phú)

- Tiến sĩ Cường: 

Bệnh do virus Zika không ảnh hưởng đến thai phụ, chủ yếu người ta ngại virus Zika gây bệnh cho thai nhi. Tuy nhiên, các nghiên cứu thấy rằng nhiễm virus Zika trong 3 tháng đầu thì có nguy cơ gây bệnh cho em bé, nhưng với tỷ lệ không cao. Đối với thai 6 tháng thì không ảnh hưởng gì. 

- Diễn biến tình hình dịch Zika hiện nay theo đánh giá của Bộ Y tế ở mức độ nào? Bộ Y tế đã thực hiện công tác phòng, chống dịch như thế nào? (Minh Hương, 25 tuổi, Hà Nội)

- Ông Nguyễn Đức Khoa, Phó trưởng phòng Kiểm soát dịch bệnh, Cục Y tế dự phòng: 

Thân chào độc giả VnEpress, 

Hiện nay dịch bệnh do virus Zika vẫn diễn biến phức tạp trên thế giới. Theo thông báo của WHO, đã có 79 quốc và vùng lãnh thổ báo cáo xuất hiện virus Zika. Tại Việt Nam, từ đầu năm đến nay đã ghi nhận 68 trường hợp mắc rải rác tại 7 tỉnh thành phố gồm TP HCM, Bình Dương, Long An, Bà Rịa Vũng Tàu, Đắc Lắc, Khánh Hòa và Phú Yên. 

Số mắc tập trung ở khu vực phái Nam và chưa bùng phát thành dịch lớn. Bộ Y tế nhận định, virus Zika đã lưu hành tại Việt Nam. Trong thời gian tới, có thể sẽ ghi nhận thêm các trường hợp mắc do sự giao lưu thương mại, du lịch giữa các địa phương trong nước và các quốc gia trong khu vực, do muỗi truyền bệnh lưu hành rộng trên cả nước và miễn dịch của cộng đồng với virus Zika còn thấp.

Ngay khi có thông báo của WHO, Bộ Y tế đã tiến hành đánh giá nguy cơ dịch bệnh xâm nhập vào Việt Nam, xây dựng kế hoạch đáp ứng dịch bệnh theo các tình huống: Dịch chưa xâm nhập; đã xâm nhập nhưng ghi nhận rải rác; và bùng phát. Bộ Y tế liên tục cập nhập tình hình và có thông tin khuyến cáo để người dân chủ động phòng chống, tránh gây hoang mang trong cộng đồng dân cư.

Bộ Y tế cũng ban hành các hướng dẫn về giám sát, phòng chống, chẩn đoán, điều trị và tổ chức tập huấn cho toàn bộ ngành y tế trên cả nước. Chuẩn bị sẵn sàng vật tư, hóa chất, trang thiết bị, để thu dung điều trị bệnh nhân nếu dịch xảy ra. Các hoạt động giám sát, phát hiện người mắc Zika được tăng cường, đặc biệt là có các biện pháp khám sàng lọc để phát hiện phụ nữ mang thai nghi mắc Zika và trẻ sơ sinh nghi mắc chứng đầu nhỏ có liên quan đến Zika. Từ đó, có biện pháp tư vấn và điều trị phù hợp. Bộ Y tế cũng phát động chiến dịch người dân tự diệt muỗi, diệt lăng quăng bọ gậy để phòng virus Zika lần 1 và 2. 

Có một tin mừng là dịch bệnh Zika trên thế giới có nhiều chuyển biến tích cực. Ngày 18/11, WHO cũng tuyên bố nhiễm virus Zika không còn là sự kiện y tế công cộng khẩn cấp gây quan ngại quốc tế.

- Các bác sĩ cho em hỏi, trong 3 tháng đầu em siêu âm em bé không phát hiện có dị tật đầu nhỏ, sau đó nếu em bị nhiễm virus Zika thì em bé khi sinh ra bé có bị dị tật đó không ạ? (Nguyễn Thị Hải Yến, 28 tuổi, đường Nguyễn Công Trung, Phường 3, TPTân An, tỉnh Long An)

Tiến sĩ Cường: 

Trong 3 tháng đầu mà không nhiễm virus Zika và sau đó nhiễm Zika thì nguy cơ cho em bé là thấp. Tuy nhiên, bạn vẫn phải đi khám, siêu âm thai theo đúng lịch trình 22 và 32 tuần để đo kích thước của đầu. Trong trường hợp nghi ngờ não bé, số lần siêu âm có thể nhiều hơn, thường siêu âm 2 tuần 1 lần. 

- Có ý kiến cho rằng tất cả các ca phát bệnh đều ở phía Nam? Bộ Y tế lý giải sao về việc này? (Hà Dũng, 34 tuổi, Hà Nội)

- Ông Nguyễn Đức Khoa: 

Chào bạn,

Những trường hợp bệnh gần đây được ghi nhận chủ yếu ở phía Nam, miền Trung và Tây Nguyên. Đây là khu vực lưu hành phổ biến của muỗi vằn truyền bệnh Zika và sốt xuất huyết, do điều kiện khí hậu, môi trường và sinh thái phù hợp cho muỗi sinh sản, phát triển. Ngoài ra, đây cũng là khu vực trọng điểm về kinh tế, du lịch, thương mại, có sự giao lưu giữa các địa phương và quốc tế, nên dịch bệnh dễ phát sinh. Rất có thể, dịch bệnh sẽ làn truyền ra khu vực miền Bắc nếu chúng ta không thực hiện các biện pháp phòng chống tích cực.

- Vợ tôi có thai được 34 tuần 5 ngày, đi siêu âm đo chu vi vòng đầu là 302 mm, bách vị phân? (Đức Minh, 35 tuổi, Bình Tân)

- Tiến sĩ Cường: 

Muốn biết 302 mm chu vi đầu ở tuổi thai 34 tuần 5 ngày thì cần phải so sánh số này với bảng chuẩn phát triển chu vi đầu theo tuổi thai, thì bác sĩ sẽ xác định được 302 mm nằm ở đường phân vị bao nhiêu. Ngoài dựa vào kích thước của đầu, bác sĩ sẽ còn dựa vào cấu trúc của não thì mới có thể tiên đoán được trẻ phát triển bình thường hay không. 

- Có phải nếu có thai trên 3 tháng mà bị nhiễm Zika khả năng con đầu nhỏ là rất thấp đúng không ạ? (Phan Thị Tuyết Trinh, 35 Phan Văn Hớn, quận 12)

- Tiến sĩ Cường: 

Đúng, nhiễm virus Zika ở thai sau 3 tháng đầu thì khả năng thai bị đầu nhỏ là thấp. Tuy nhiên, bạn vẫn phải đi khám, siêu âm theo lịch trình vì còn nhiều nguyên nhân khác gây hội chứng não bé.

- Thưa bác sĩ, chúng tôi phải làm gì khi quanh nhà có ổ dịch Zika? (Linh Hà, 42 tuổi, TP HCM)

- Bác sĩ Ngũ Duy Nghĩa: 

Người đang sinh sống ở vùng có dịch bệnh, cần sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục, chủ động theo dõi sức khỏe. Nếu có biểu hiện bệnh, cần đến cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị.

Để phòng chống bệnh do virus Zika, người dân cần áp dụng các biện pháp chống muỗi đốt, chủ động diệt muỗi và bọ gậy (loăng quăng):

- Phòng muỗi đốt: ngủ màn, mặc quần áo dài kể cả ban ngày, dùng kem xua muỗi, hương muỗi.
-  Diệt muỗi: dùng vợt bắt muỗi, xịt hóa chất diệt muỗi; tích cực phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hoá chất phòng, chống dịch.
- Loại bỏ bọ gậy (loăng quăng): đậy kín dụng cụ chứa nước sinh hoạt, thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn, thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ; thu dọn các vật dụng, lật úp dụng cụ không chứa nước; thay nước bình hoa, bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn...

- Thưa Tiến sĩ Trần Danh Cường, em bé bị tật đầu nhỏ do Zika có khỏi bệnh không? Điều trị thế nào? Khuyến cáo về chăm sóc em bé sau này như thế nào? (Minh Thu, 35 tuổi, Yên Bái)

- Tiến sĩ Cường: 

Em bé bị hôi chứng não bé do bất kỳ nguyên nhân nào đều không có phương pháp điều trị trước đẻ cũng như điều trị sau đẻ. Bạn nên đưa con đi khám ở khoa Thần kinh của các bệnh viện chuyên khoa nhi để có chăm sóc thích hợp cho trẻ. 

- Chào các bác sĩ, tôi đang mang bầu tháng thứ 5, lại đang ở trong thành phố có đông người bị Zika nhất nên rất lo lắng. Qua tháng thứ 5 rồi, nếu bị Zika thì liệu con của em có thể bị dị tật đầu nhỏ nữa không? (Nguyễn Thị Loan, 27 tuổi, TP HCM)

- Tiến sĩ Cường: 

Thai đã qua tháng thứ 5 nếu bà mẹ nhiễm virus Zika thì thai nhi không bị dị tật đầu bé. Vì thế, bạn không cần lo lắng quá nhưng vẫn phải đi khám thai định kỳ theo lịch, để phát hiều đầu nhỏ do các nguyên nhân khác. Dị tật đầu nhỏ do rất nhiều nguyên nhân gây ra. 

- Em đang có thai được 3,5 tháng; nếu bị Zika thì có ảnh hưởng không ạ? (Hồ Phương Diệu, 27 tuổi)

- Tiến sĩ Cường: 

Thông thường trong ngành sản khoa tính tuổi thai theo tuần. Nếu bạn có thai dưới 12 tuần đầu mà nhiễm virus Zika thì cần phải cẩn thận. Còn nếu tuổi thai đã trên 12 tuần thì không đáng ngại. Tuy nhiên, bạn vẫn cần đi khám, siêu âm thai theo lịch để phát hiện các bất thường của thai mà không liên quan đến virus Zika. 

- Virus Zika sau khi điều trị có hết hẳn không hay vẫn tồn tại trong cơ thể? (Hà, 26 tuổi, Đắk Lắk)

- Bác sĩ Ngũ Duy Nghĩa: 

Hiện nay, các nghiên cứu về bệnh virus Zika vẫn còn hạn chế. Tuy nhiên, một số báo cáo gần đây chỉ ra rằng virus này có thể tồn tại trong các dịch cơ thể khá lâu sau khi mắc bệnh. Cụ thể, virus Zika tồn tại trong tinh dịch 188 ngày; nước bọt, nước tiểu lên đến 91 ngày. Ngoài ra, loại virus này còn được phát hiện tồn tại trong dịch âm đạo, chất nhày 3 ngày sau khi khởi phát. 

- Thưa bác sĩ, tôi đang mang bầu tháng thứ 6, tôi đã có làm xét nghiệm Triple test thì các kết quả bình thường, siêu âm 4D và siêu âm tầm soát dị tật cũng không phát hiện gì bất thường. Những xét nghiệm, siêu âm này có xác định được em bé bị đầu nhỏ hay không ạ? (Hồng Nhung, 30 tuổi, TP HCM)

- Tiến sĩ Cường: 

Xét nghiệm triple test là để sàng lọc các dị dạng của nhiễm sắc thể, chủ yếu là nhiễm sắc thể 21 tức là hội chứng Down chứ không để sàng lọc các dị tật não bé. Siêu âm 4D để đánh giá sự phát triển của thai, phát hiện các dị tật về hình thái của thai, trong đó có cả hội chứng não bé. Như vậy, siêu âm có thể phát hiện hội chứng não bé do bất kỳ nguyên nhân gì. 

- Lời khuyên cho người dân trong ứng phó, điều trị Zika? (Thanh Tú, 27 tuổi, TP HCM)

Ông Nguyễn Đức Khoa: 

Bệnh do virus Zika lây truyền chủ yếu qua muỗi vằn. Loài muỗi này sống ở trong nhà, sinh sản trong các vật chứa nước sạch. Để chủ động phòng chống bệnh, bộ Y tế khuyến cáo người dân, đặc biệt là phụ nữ mang thai cần thưc hiện các biện pháp phòng chống muỗi đốt, diệt muỗi và lăng quăng bọ gậy như:

- Ngủ màn, mặc quần áo dài kể cả ban ngày.

- Dùng kem xua muỗi, hương muỗi, vợt bắt muỗi, xịt hóa chất diệt muỗi, tích cực phối hợp với Bộ Y tế trong các đợt phun hóa chất phòng dịch.

- Loại bỏ lăng quăng bọ gậy bằng cách đậy kín các dụng cụ chứa nước sinh hoạt, thả cá vào chum vại chứa nước, thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, thu dọn các vật dụng không chứa nước, thường xuyên thay nước bình bông, bình hoa, bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn, thu gom tiêu hủy các vật phế thải, lốp xe có thể gây đọng nước quanh nhà.

- Phụ nữ mang thai nên chủ động đăng ký theo dõi thai sản sớm để được theo dõi sức khỏe định kỳ. Nếu có biểu hiện nghi ngờ, hãy đến cơ sở y tế để thăm khám và tư vấn điều trị.

Hơn 80% người nhiễm virus Zika không có biểu hiện bệnh. Còn lại biểu hiện bệnh nhẹ. Bệnh thường tự hết sau một tuần điều trị triệu chứng thông thường và không để lại di chứng gì, trừ trường hợp phụ nữ mang thai nhiễm virus Zika trong 3 tháng đầu thai kỳ có thể sinh con tật đầu nhỏ với tỷ lệ 1-10%. 

- Tôi đang có bầu 33 tuần, tôi đi khám đều đặn ở Bệnh viện Từ Dũ theo lịch nhưng tại sao bệnh viện không xét nghiệm Zika cho tôi? Hay mỗi lần siêu âm thấy các thông số bình thường nên không cần xét nghiệm nữa? (Hoàng Thị Hồng Thủy, 25 tuổi, Hiệp Phước, Nhơn Trạch, Đồng Nai)

- Tiến sĩ Cường: 

Xét nghiệm Zika chỉ được làm khi nghi bị nhiễm hoặc siêu âm nghi ngờ hội chứng não bé. Thai của chị đã 33 tuần, các lần siêu âm đều bình thường thì không cần phải làm xét nghiệm Zika. 

- Trong trường hợp nào thì người dân nên xét nghiệm Zika? Nếu xét nghiệm thì cần đến đâu thưa bác sĩ? (Hưng Thịnh, 30 tuổi, Hà Nội)

- Bác sĩ Ngũ Duy Nghĩa: 

Các đối tượng cần xét nghiệm Zika bao gồm:

- Những người có các triệu chứng nghi ngờ nhiễm bệnh như phát ban, sốt, viêm kết mạc ở mắt, đau khớp, đau cơ.
- Những phụ nữ mang thai có triệu chứng nghi ngờ hoặc mắc bệnh virus Zika.
- Những phụ nữ mang thai không có triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh do virus Zika nhưng siêu âm nghi ngờ thai nhi mắc chứng đầu nhỏ.
- Trẻ sơ sinh được sinh ra từ nhóm phụ nữ mang thai nói trên.

Các cơ sở xét nghiệm khẳng định virus Zika hiện nay trong hệ thống y tế dự phòng gồm các viện Vệ sinh dịch tễ, Pasteur.

- Có nên chủ động tầm soát virus Zika trước khi có con không thưa bác sĩ? (Ngọc Hạ, 25 tuổi, Long An)

- Tiến sĩ Cường: 

Điều này là không cần thiết. Nếu như bạn nằm trong vùng lưu hành virus Zika thì khi có thai hoặc có các triệu chứng nhiễm virus Zika thì mới cần làm xét nghiệm. 

- Muỗi Zika thường xuất hiện ở những nơi như thế nào thưa bác sĩ? Làm sao để nhận biết được muỗi Zika và muỗi thường? (Lê Chi, 28 tuổi, TP HCM)

- Ông Nguyễn Đức Khoa: 

Chào bạn,

Muỗi truyền bệnh do virus Zika thường gọi là muỗi vằn (Aedes Aegypti), sinh sống ở trong nhà, đẻ trứng ở các dụng cụ chứa nước sạch. Đặc điểm là có vạch đen trắng trên thân, muỗi thường đốt vào ban ngày, đặc biệt vào lúc sáng sớm hoặc chiều tối, thường trú đậu ở nơi treo quần áo, rèm cửa. Tuy nhiên, người dân nên tích cực áp dụng các biện pháp diệt muỗi và phòng muỗi đốt mà không nên quan tâm loại muỗi nào. Vì rất nhiều loại muỗi có thể truyền các bệnh truyền nhiễm khác nhau (sốt xuất huyết, sốt rét, Zika, viêm não...). 

- Thưa bác sĩ, người phụ nữ sau khi bị nhiễm virus Zika thì bao nhiêu lâu mới được mang thai ạ? (Kim Yến, 34 tuổi, Đồng Nai)

- Bác sĩ Ngũ Duy Nghĩa: 

- Theo thông tin của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Mỹ (US-CDC), những phụ nữ nhiễm virus Zika nên chờ sau 8 tuần kể từ khi nhiễm virus hoăc khởi phát bệnh mới nên có thai. 

- Xin hỏi Bộ Y tế đã xác định được trường hợp em bé bị đầu nhỏ tại Đắc Lắc chính xác do Zika hay chưa? Theo thông tin của VnExpress, người mẹ đó bị sốt và phát ban trong tháng thứ 3 và 6 thai kỳ, nhưng tháng thứ 3 vào khoảng tháng 12/2015 lúc đó Zika chưa lưu hành tại Việt Nam. Vậy có thể do nhiễm vào tháng thứ 6 hay không? Xin cảm ơn. (Nguyen Thao, 27 tuổi)

- Ông Nguyễn Đức Khoa: 

Dị tật đầu nhỏ thường xuất hiện khi mẹ nhiễm virus Zika trong 3 tháng đầu thời kỳ thai nghén, song tỷ lệ mắc tật đầu nhỏ chỉ 1-10%. Sau 3 tháng, virus Zika ít có khả năng gây chứng đầu nhỏ.

Trường hợp trẻ ở Đắc Lắc, Bộ Y tế và các chuyên gia của WHO đánh giá có nhiều khả năng liên quan đến Zika vì chưa phát hiện được các nguyên nhân gây đầu nhỏ khác. Tháng 12/2015, lúc đó chưa phát hiện trường hợp nào mắc virus Zika, tuy nhiên cũng không loại trừ virus Zika đã vào Việt Nam.

- Thưa ông, phụ nữ khi mang thai sau 3 tháng không may bị virus Zika thì nguy cơ trẻ bị dị tật đầu nhỏ khoảng bao nhiêu phần trăm? Nghiên cứu tại Colombia, các thai phụ nhiễm Zika trong 3 tháng cuối thì trẻ sinh ra không có nguy cơ đầu nhỏ, như vậy có chính xác không? Cảm ơn ông! (Nguyen Thao, 27 tuổi)

- Bác sĩ Ngũ Duy Nghĩa:

Chứng đầu nhỏ bẩm sinh do nhiều căn nguyên gây ra như nhiễm trùng gồm Rubella, CMV, Toxoplasmosis, Herpes Simplex Virus, Zika...; di truyền; rối loạn chuyển hóa; nhiễm độc; suy dinh dưỡng nặng... Số liệu nghiên cứu ban đầu cho thấy tỷ lệ con có chứng đầu nhỏ sinh ra từ bà mẹ bị nhiễm virus Zika trong 3 tháng đầu của thai kỳ khoảng 1% - 10%. Đối với 3 tháng giữa và cuối thai kỳ, các ảnh hưởng là rất thấp. Tuy nhiên, đây chỉ là những báo cáo ban đầu, cần phải tiếp tục nghiên cứu thêm nữa để cung cấp thông tin, bằng chứng về ảnh hưởng của Zika đối với phụ nữ mang thai.

Trong quá trình mang thai, đặc biệt là những thai phụ ở vùng bệnh do virus Zika lưu hành, cần phải thực hiện triệt để các biện pháp phòng chống lây nhiễm như chống muỗi đốt, cần sinh hoạt tình dục an toàn, khám thai định kỳ...

- Thưa bác sĩ, bé bị dị tật đầu nhỏ do Zika ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ như thế nào? Khả năng điều trị ra sao sau khi chào đời? (Vân An, 31 tuổi, Huế)

Bác sĩ Ngũ Duy Nghĩa, Phó trưởng khoa Dịch tễ, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương.

- Ông Nguyễn Đức Khoa: 

Chào bạn,

Các ảnh hưởng bao gồm đầu nhỏ hoặc vôi hóa nội sọ, có thể kèm theo các dị tật bẩm sinh khác như bất thường về thần kinh (giảm khối lượng nhu mô não, teo hoặc dị tật vỏ não, biểu hiện tăng hoặc giảm trương lực cơ, co cứng...), dị tật của mắt, khuyết tật thính giác, vẹo chân hoặc cơ cứng khớp, giảm vận động. 

Trẻ sơ sinh mắc chứng đầu nhỏ cần được theo dõi sát trong những năm đầu. Thường xuyên chụp hình ảnh sọ não để đánh giá sự phát triển của não, nhằm can thiệp phẫu thuật kịp thời nếu não còn phát triển, đồng thời thực hiện các biện pháp vật lý trị liệu phục hồi chức năng để cải thiện chất lượng sống cho trẻ.

Mai Thương